Antykoncepcja
hormonalna a migrena –
czy są jakoś powiązane?

Co to jest migrena?

Definicja i objawy migreny

Jak podaje portal Medycyna Praktyczna: „Migrena to przewlekła napadowa choroba neurologiczna, cechująca się napadami bólu głowy o umiarkowanym lub dużym natężeniu oraz towarzyszącymi mu objawami, takimi jak m.in. nadwrażliwość na światło i dźwięki oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe, jak nudności i wymioty”¹. Nie jest to więc „zwykły” ból głowy. Zaczyna się on stopniowo, tak samo stopniowo się kończy i często obejmuje jedną stronę głowy; przy łagodnym lub umiarkowanym nasileniu zwykle określa się go jako „tępy”, a jeśli przybiera na sile, staje się „pulsujący”¹.

Niestety przyczyny pojawiania się migreny nie zostały dokładnie poznane i wciąż nie jest wyjaśnione, którą z teorii można przyjąć za wiarygodną. U podłoża choroby leżą zmiany współistniejące w układzie nerwowym oraz w układzie krążenia1. Migrena należy do pierwotnych bólów głowy i jest uwarunkowana rodzinnie².

U części osób cierpiących na migrenę występuje tzw. aura, z którą wiążą się zaburzenia widzenia (aura typowa) lub zaburzenia neurologiczne, takie jak zawroty głowy, drętwienie, mrowienie, zaburzenia mowy (aura nietypowa). Aura jest symptomem poprzedzającym pojawienie się bólu migrenowego.

Migrena znacznie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn. U kobiet występuje zwłaszcza podczas miesiączki, ciąży, laktacji, menopauzy, czyli wtedy, gdy w szczególny sposób działają hormony, takie jak estrogen czy prolaktyna³. Choroba w bardzo dużym stopniu obniża jakość życia – zarówno podczas napadów migreny, jak i w czasie między napadami pogarsza się choćby zdolność do pracy². Osoby z migrenowymi bólami głowy są też bardziej narażone na zaburzenia emocjonalne, a także na inne choroby, które wiążą się z występowaniem bólu².

Czynniki wyzwalające migrenę

Choć przyczyny migreny nie zostały zidentyfikowane, znane są czynniki sprzyjające pojawianiu się tej choroby²:

• stres, jak również czas następujący po stresie;
• niektóre produkty spożywcze: alkohol, czekolada, niektóre przyprawy, tłuste dania;
• niedobór lub nadmiar snu;
• zmęczenie;
• niektóre leki;
• gwałtowne zmiany pogodowe;
• niektóre kosmetyki (np. te o intensywnym zapachu);
• narażenie na jasne światło;
• zmiany hormonalne spowodowane przez np. miesiączkę czy przyjmowanie leków hormonalnych.

Wśród hormonów, które mają wpływ na występowanie migren, wymienia się estrogeny – zbyt niskie ich stężenie powoduje migrenę bez aury, zbyt wysokie stężenie – migreny z aurą³. To dlatego stosowanie środków antykoncepcyjnych czy hormonalnej terapii zastępczej może przyczyniać się do powstawania i nasilania migrenowych bólów głowy.

Antykoncepcja hormonalna

Rodzaje antykoncepcji hormonalnej

Współczesna antykoncepcja hormonalna zapewnia kobietom dość duży wybór metod zapobiegania ciąży. Do tego rodzaju antykoncepcji zaliczają się:

• Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe (z estrogenem i progestagenem) – przeznaczone do codziennego stosowania. Jest to jedna z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży, choć zawartość estrogenu może u niektórych kobiet powodować działania niepożądane, np. zwiększać ryzyko wystąpienia zakrzepicy.
• Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe (z samym progestagenem) – również przeznaczone do codziennego stosowania i wykazujące skuteczność zbliżoną do tabletek dwuskładnikowych. Są jednak od nich bezpieczniejsze, ponieważ wiążą się z mniejszym ryzykiem wystąpienia zdarzeń niepożądanych – są wskazane między innymi dla kobiet zagrożonych chorobami zakrzepowo-zatorowymi czy karmiących piersią.
• Krążki dopochwowe – zawierają estrogen i progestagen, które uwalniają się i przenikają do krwiobiegu, zapobiegając ciąży. Krążek aplikuje się raz na 21 dni, a następnie wyjmuje, tak aby mogła wystąpić miesiączka. Nowy krążek wkłada się po 7 dniach.
• Plastry – zawierają estrogen i progestagen, które przenikają przez skórę do organizmu. Plaster nakleja się na górnej części ramienia, w okolicy pośladków lub brzucha. Powinien być wymieniany raz na tydzień i za każdym razem naklejany w innym miejscu.
• Wkładki domaciczne – mają w składzie tylko progestagen. Niewielkie dawki tego hormonu przedostają się wprost do macicy. Wkładkę zakłada się na okres od 3 do 5 lat. Jej zakładanie i wyjmowanie muszą być przeprowadzone w gabinecie lekarskim.
• Implanty – zawierają tylko progestagen. Wszczepia się je (w znieczuleniu miejscowym) pod skórę wewnętrznej strony ramienia. Można je wymieniać nawet co 3 lata.
• Zastrzyki – to również rodzaj antykoncepcji jednoskładnikowej (z samym progestagenem). Wykonuje się je raz na 3 miesiące w ramię, biodro lub pośladek. Co istotne, ta forma antykoncepcji po odstawieniu może działać nawet do 10 miesięcy od ostatniego wstrzyknięcia.

Dowiedz się więcej o rodzajach antykoncepcji >>

Wpływ hormonów na organizm kobiety

Hormony płciowe, do których należą estrogen, progestagen, prolaktyna czy lutropina, pełnią w organizmie kobiety wiele istotnych funkcji. Dlatego tak ważne jest dbanie o gospodarkę hormonalną, w tym kontrolę stężenia poszczególnych hormonów we krwi.

• rozwój narządów płciowych w okresie dojrzewania;
• regulację cyklu miesiączkowego;
• prawidłową pracę jajników;
• zapłodnienie, utrzymanie ciąży, prawidłowy wzrost płodu, a następnie laktację;
• krzepliwość krwi;
• wchłanianie wapnia;
• stężenie „dobrego” cholesterolu;
• utrzymanie prawidłowej masy ciała;
• nastrój, stan emocjonalny;
• libido;
• kondycję włosów i skóry.

To dlatego długoterminowy niedobór lub nadmiar hormonów może prowadzić do różnych dolegliwości i schorzeń. Do takich negatywnych skutków zaliczają się właśnie bóle głowy i migreny spowodowane niewłaściwym stężeniem estrogenów we krwi. Oprócz regularnej kontroli hormonów ważny jest również dobór odpowiedniej metody antykoncepcyjnej, skonsultowany z lekarzem ginekologiem.

Związek między antykoncepcją hormonalną a migreną

Wpływ antykoncepcji na częstotliwość migren

Oddziaływanie hormonów na organizm stało się przedmiotem badań, również tych dotyczących związku między występowaniem migren a stosowaniem środków antykoncepcyjnych. Przykładowo, w badaniach na grupie 249 kobiet w wieku 18–50 lat wykazano, że podczas przyjmowania antykoncepcji hormonalnej migreny i bóle głowy pojawiły się u 23,69% z nich⁴.

Badania wskazują, że dwuskładnikowe środki antykoncepcyjne mogą powodować lub nasilać bóle migrenowe⁵, choć bywa również, że środki te nie mają żadnego wpływu na napady migreny⁵. Co ciekawe, zdarzają się sytuacje, kiedy antykoncepcja hormonalna może zapobiegać lub łagodzić objawy niektórych postaci migren5. Wynika to z faktu, że każdy organizm jest inny i reaguje na leki w sposób indywidualny.

Trzeba jednak pamiętać, że antykoncepcja hormonalna może spowodować pierwszy w życiu napad migreny, zwłaszcza z towarzyszącą aurą⁵. Ten rodzaj migreny jest szczególnie niebezpieczny w kontekście przyjmowana leków hormonalnych, dlatego tak ważny jest dobór odpowiedniej metody zapobiegania ciąży. Sprawdź, jakie są objawy nieprawidłowo dobranej antykoncepcji hormonalnej >>

Migrena z aurą a antykoncepcja hormonalna

Wśród osób chorujących na migrenę mniej więcej jedna na cztery zmaga się z aurą migrenową, czyli objawami, które poprzedzają pojawienie się bólu głowy¹. Wśród tych objawów wymienia się:

• zaburzenia widzenia – choremu mogą ukazywać się przed oczami błyski, zygzaki, jasne punkty;
• zaburzenia neurologiczne – zawroty głowy, drętwienie bądź mrowienie rąk, zaburzenia mowy, osłabienie.

Aura migrenowa trwa dość krótko, często do 20 minut, czasem ponad godzinę; ból głowy występuje zazwyczaj w momencie gdy aura znika, choć u niektórych pacjentów zjawiska te mogą się zazębić1. Zdarzają się też przypadki, kiedy ból głowy w ogóle się nie pojawia i chory doświadcza jedynie aury migrenowej¹.

Migrena z aurą wymaga szczególnej uwagi przy stosowaniu terapii hormonalnej. Połączenie tych dwóch czynników zwiększa bowiem prawdopodobieństwo wystąpienia niektórych chorób, tym bardziej jeśli obecne są dodatkowe czynniki ryzyka.

Przykładowo, według badań „ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu u młodych kobiet obciążonych migreną z aurą dodatkowo wzrasta w sytuacji jednoczesnego palenia papierosów i stosowania antykoncepcji hormonalnej. Jednoczesne współwystępowanie tych 3 czynników zwiększa ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu nawet 9-krotnie”⁶.

Metody antykoncepcji hormonalnej nie powinny być też stosowane u pacjentek „obciążonych migreną z aurą i innymi czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych lub w przypadku wrodzonej lub nabytej trombofilii”⁶.

Wymienione ryzyka dotyczą dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej, czyli zawierającej estrogen. A zatem w przypadku kobiet chorujących na migrenę z aurą stosowanie takiej antykoncepcji jest bezwzględnie przeciwwskazane, niezależnie od wieku⁷. Antykoncepcję z samym progestagenem uznaje się w tej sytuacji za znacznie bezpieczniejsze rozwiązanie⁷.

Konsultacja z lekarzem

Jeszcze raz należy podkreślić, jak ważna podczas wybierania metody antykoncepcji jest konsultacja z lekarzem. Dotyczy to również zdrowych kobiet, które nie chorują na migrenę. Wywiad lekarski i wyniki zleconych przez specjalistę badań pozwolą wykluczyć lub potwierdzić ewentualne przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji.

Przed przepisaniem antykoncepcji hormonalnej lekarz może zapytać o:

• regularność miesiączki i ewentualne dolegliwości z nią związane;
• choroby (również te przebyte w przeszłości);
• przebyte zabiegi i operacje;
• przyjmowane leki;
• choroby najbliższych członków rodziny (w tym zakrzepica, udary, zawały);
• nałogi (zwłaszcza palenie papierosów);
• antykoncepcję stosowaną wcześniej;
• styl życia.

Ważne jest to, aby na zadane pytania odpowiadać zgodnie z prawdą i wykonać wszystkie zlecone badania. Ułatwi to lekarzowi wybór bezpiecznej i skutecznej antykoncepcji.

Dodatkowe metody radzenia sobie z migreną

Uporczywe bóle migrenowe są leczone farmakologicznie, a podczas terapii ważne jest nie tylko reagowanie na pojawiający się ból, ale również profilaktyka.

• zbilansowaną dietę i unikanie produktów mogących nasilać bóle głowy;
• rezygnację z używek;
• aktywność fizyczną;
• odpowiednią dawkę odpoczynku i zdrowego snu;
• radzenie sobie ze stresem (techniki relaksacyjne, spokojne oddychanie, aromaterapia);
• czas na hobby.

Ponadto warto systematycznie badać stężenie hormonów we krwi oraz nie zaniedbywać innych badań zleconych przez lekarza. Zdrowy, regularny tryb życia zwiększy szansę na łagodniejszy przebieg migren.

Podsumowanie

Migrena potrafi zaburzyć funkcjonowanie nawet na wiele dni. Jej przyczyny nie zostały dokładnie poznane, ale wśród czynników wyzwalających chorobę wymienia się między innymi przyjmowanie leków hormonalnych. To oznacza, że kobiety zmagające się z migreną powinny bardzo uważnie wybierać metody zapobiegania ciąży, zwłaszcza że środki antykoncepcyjne z estrogenem mogą zwiększać ryzyko wystąpienia groźnych schorzeń. Dotyczy to szczególnie pacjentek, u których występuje migrena z aurą oraz dodatkowe czynniki ryzyka. W takich sytuacjach bezpieczniejsza będzie antykoncepcja jednoskładnikowa bez estrogenu. Niezależnie od rodzaju migreny wybór metody powinien być dokładnie skonsultowany ze specjalistą, oparty na wywiadzie lekarskim oraz wynikach badań. Czytaj także: Kiedy wrócić do antykoncepcji po urodzeniu dziecka Badania przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej Antykoncepcja w każdym wieku Czy tabletki antykoncepcyjne pomagają na bolesne miesiączki?